VN Vrouwenvertegenwoordiger Marica Wismeijer spreekt in september namens alle lidorganisaties van de Nederlandse Vrouwenraad in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York over de noodzaak van financiële zelfstandigheid van vrouwen en in het bijzonder over de pensioenkloof. Marica is econoom, herverzekeringsexpert en lid van het Netwerk Vrouwen van de FNV. Ze is ook spreker via www.pensioenbaas.nl. Op maandag 30 juni was Marica in Tilburg om met vrouwen en anderen van gedachten te wisselen en input op te halen. Financiële inclusie: Waar gaat het mis en wat moet er gebeuren? Het werd een boeiend gesprek met verbijstering, woede maar ook vastberadenheid. En een heleboel ideeën om die financiële inclusie nu eens te gaan regelen.
Wat is het probleem? Financiële ongelijkwaardigheid
Nederland zakte in 2025 van plek 28 naar plek 43 op de wereldwijde Gender Gap Index. Dat betekent dat de ongelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen in Nederland GROTER wordt in plaats van kleiner. Behalve in feministische kringen blafte niemand. Het was geen item in talkshows of Kamerdebatten, merkte Lisa Loeb al op. Het wordt door de mensen die er geen last van hebben blijkbaar niet als probleem gezien dat vrouwen gemiddeld 10% minder per uur verdienen, bijna de helft van alle vrouwen in Nederland ooit fysiek of seksueel geweld heeft meegemaakt, slechts iets meer dan een kwart van alle topfuncties voor een vrouw is en er elke 8 dagen een vrouw wordt vermoord, meestal door haar partner of ex-partner. Dat er naast de loonkloof ook nog eens een pensioenkloof is, is minder bekend maar zorgt voor een enorme financiële ongelijkheid. Die nog eens wordt versterkt als een vrouw niet wit is, een migratieachtergrond of een ondersteuningsbehoefte heeft. Dat noemen we intersectionaliteit en die veroorzaakt dubbele discriminatie. Vakbond FNV vraagt daar aandacht voor via www.fnv.nl/geensmoesjes. Dat die ongelijkheid ook nog eens erg nadelig is voor de economie en samenleving, beseffen veel mensen niet.
Veel vrouwen krijgen dus minder loon voor hetzelfde werk maar ze werken vaak ook minder betaalde uren omdat het leeuwendeel van alle zorg, opvoeding, mantelzorg en vrijwilligerswerk op hun bordje ligt. Daardoor bouwen ze ook minder pensioen op. Daarnaast krijgen ze minder vaak en lagere bonussen, delen ze minder in winsten en hebben ze minder vaak een auto of telefoon van de zaak. Ze maken minder promotie (de babyboete: het krijgen van kinderen werkt vaak nadelig op de loopbaan van vrouwen en niet op die van mannen) en krijgen bij salarisonderhandelingen minder voor elkaar. Als hun relatie stukloopt, gaan vrouwen er gemiddeld tientallen procenten op achteruit, mannen slechts een paar procent. Ze vallen sneller uit doordat er geen ruimte is op hun werk voor klachten die te maken hebben met vrouwspecifieke gezondheid. En dan bouwen traditionele “vrouwenberoepen” ook nog eens minder genereus pensioen op dan “mannenberoepen”. De nieuwe Pensioenwet voorziet verbijsterend genoeg niet in het gelijktrekken van al die achterstanden.
Hoe het wél kan en moet: Doorbreek het systeem!
De Pensioenwet moet drastisch worden aangepast, net als het stelsel van toeslagen, subsidies en kortingen. De Europese Wet Loontransparantie moet worden geïmplementeerd. En kinderopvang moet betaalbaarder en toegankelijker worden zodat vrouwen kunnen werken zonder zich in onmogelijke bochten te moeten wringen.
Wat Marica ook als deel van de oplossing ziet: Compenseer onbetaald werkenden voor hun gemiste pensioenopbouw. Sterker nog: We pleiten vanuit Feniks altijd al voor een stelsel waarin ook nu onbetaalde arbeid (dus zorg, gezinsmanagement, mantelzorg, vrijwilligerswerk) wél wordt erkend als een onmisbare bijdrage aan samenleving en economie en als zodanig volwaardig wordt beloond. Zonder al dat werk kunnen economie en samenleving immers niet draaien.
Wat vrouwen zelf kunnen doen: Zich eerder en beter verdiepen in hun financiën, en er niet van uitgaan dat ofwel hun partner ofwel de overheid het wel regelt. Want dat blijkt dus niet zo te zijn. Oftewel: Laten we elkaar daarbij helpen en onze dochters leren hoe ze financiële zelfbeschikking kunnen regelen. Het zou ook enorm helpen als financiële dienstverleners inclusieve financiële producten voor vrouwen en andere doelgroepen zouden aanbieden.
Input vanuit deze avond in Tilburg was onder meer:
– Bestaansonzekerheid veroorzaakt zoveel stress dat je vaak geen ruimte in je hoofd of de kracht hebt om verstandige beslissingen te nemen en te handelen. Dat verergert je financiële achterstand. De vicieuze cirkel van stress.
– Waarom worden vrouwen gedwongen om over hun salaris te onderhandelen op een mannelijke manier in een systeem dat door en voor mannen is bedacht?
– De Pensioenwet werkt discriminerend. Kunnen we de Staat daarvoor aanklagen?
– Een belangrijke oorzaak van de economische en financiële achterstand zit in de calvinistische visie op rolverdeling tussen mannen en vrouwen, wat ook zichtbaar is in ander maatschappelijk denken vanuit religies.
– Tijd voor een vierdaagse werkweek voor iedereen.
– Waarom moeten we nog steeds dezelfde strijd voeren voor onze dochters als een generatie geleden?
– De mensen die de besluiten nemen, worden niet geraakt door de ongelijkheid en voelen onvoldoende urgentie om die op te lossen.
– Het onderwijs moet al meer kennis over financiën meegeven.
– Basisinkomen of in elk geval een stelsel dat onbetaald werk waardeert en beloont.
– Meer vrouwen in de politiek.
– Collectieve voorziening van onderop zoals het Broodfonds. De overheid regelt het niet meer en individueel kan het niet goed worden geregeld, dus moeten we het samen zelf doen.