signal-2025-06-30-15-43-48-492

Pleidooi Feniks voor een vrouwelijke burgemeester van Tilburg

Dit is een pleidooi voor een vrouwelijke burgemeester voor Tilburg. En tegelijk een handreiking voor de zoektocht naar een burgemeester die goed bij onze gemeente, haar inwoners en deze tijd past met alle enorme uitdagingen die er al zijn en nog gaan komen.

Tilburg hoort tot de tien grootste steden van Nederland. Vier daarvan hebben nog nooit een vrouwelijke burgemeester gehad. Waaronder Tilburg. Daar moet om zwaarwegende redenen verandering in komen. Dit zijn enkele van die redenen:

  1. Diversiteit is essentieel voor effectief bestuur
  2. Vrouwelijk leiderschap is politiek, sociaal, ecologisch en economisch zeer effectief
  3. Meer herkenning zorgt voor meer vertrouwen in bestuur en overheid
  4. Vrouwen zijn cruciaal in openbare orde, veiligheid en vrede
  5. Gelijke rechten op politieke participatie zijn wettelijk verplicht

Alle redenen sluiten perfect aan bij de profielschets voor de vacature die in samenspraak met veel Tilburgers tot stand is gekomen. Verderop staan de redenen toegelicht.

Nu gaat het er alleen nog om dat er genoeg vrouwen (daarmee bedoelen we vrouwen en vrouwelijke personen – zoals mensen die non-binair zijn met feminiene eigenschappen- in al hun diversiteit) de vacature onder ogen krijgen en zich uitgenodigd voelen om te solliciteren. Maar hoe doe je dat?

  1. Ga actief op zoek naar vrouwelijke kandidaten, bijvoorbeeld via specifieke netwerken, vrouwen- en andere organisaties voor emancipatie en inclusie
  2. Houd rekening met eventuele barrières die vrouwen in het sollicitatieproces maar ook in de baan en werkomgeving kunnen ervaren
  3. Zorg voor een gemêleerde vertrouwenscommissie met zowel mannen als vrouwen die inclusieve genderneutrale taal gebruiken om bias te minimaliseren
  4. Focus op competenties die relevant zijn voor de functie, niet op persoonlijke kenmerken
  5. Stel evenveel en gelijkwaardige vragen aan vrouwelijke als aan mannelijke kandidaten
  6. Besef dat geen enkele kandidaat aan alle profielschets-eisen kan voldoen
  7. Kies iemand die niet per se op jezelf lijkt

Iedereen bij Emancipatie Expertise Centrum Feniks wenst jullie alle succes met de zoektocht!

Namens Feniks, Veerle Slegers en Laurens Kleijntjens

Toelichting

De cijfers

Op 1 januari 2022 telde Nederland 8.745.468 mannen en 8.845.204 vrouwen. Dat betekent dat er 99 mannen op elke 100 vrouwen zijn. Wereldwijd zijn de aantallen vrouwen en mannen ongeveer gelijk, als je tenminste de bevolking nog verdeelt volgens de traditionele binaire scheidslijn. Er zijn in Nederland nog ongeveer 120 (!) gemeenten die nog nooit een vrouw als burgemeester hebben gehad. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor vier van de tien grootste gemeenten: Eindhoven, Groningen, Tilburg en Breda. Rotterdam heeft pas sinds kort met Carola Schouten een vrouw aan het roer.

Een fors aantal gemeenten heeft alleen dankzij de druk van de commissaris van de koning en de instemming van de gemeenteraad slechts tijdelijk een vrouwelijke burgemeester gehad, zoals onder andere in Apeldoorn, Beuningen, Ede, Goes, Laarbeek, Roosendaal, Urk en Zandvoort. “In de meeste van die gemeenten was dat kennelijk toch geen aanleiding vervolgens voor het echie het oog op een vrouw te laten vallen”, schrijft Binnenlands Bestuur in december 2020.

Sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 is het aantal vrouwelijke burgemeesters licht gestegen. Waar in 2021, een jaar voor de verkiezingen, 102 gemeenten een vrouwelijke burgemeester hadden, staat er momenteel in 109 gemeenten een vrouwelijke voorzitter aan het roer. Hierbij gaat het om 32% van de gemeenten. In totaal hebben 88 gemeenteraden een nieuwe burgemeester benoemd, hiervan is 36% vrouw.

Traditionele rolverdeling

Vrouwen werkten vroeger eerst vooral in fabrieken of waren huisvrouw. Later gingen ze vooral het maatschappelijk werk, de zorg en het onderwijs in: Dat waren de beroepen die pasten in het traditionele christelijk beeld van wat een vrouw hoorde te zijn. Nog steeds worden vrouwen in het algemeen socialer opgevoed. Ze leren vaker om rekening te houden met en te zorgen voor anderen. Van jongs af aan krijgen kleine meisjes nog steeds als eerste poppen en knuffels aangereikt en kleine jongetjes actiespeelgoed, wijst onderzoek uit.

De eerste vrouwelijke burgemeester kwam uit de buurt

Klaas Tammes schrijft in De ambtsketen veroverd! De 10 eerste vrouwelijke burgemeesters in Nederland dat Nederland in 1946 zijn eerste vrouwelijke burgemeester had: Truus Smulders-Beliën. Truus was liever huisvrouw gebleven maar haar man, burgemeester Jan Smulders van Oost-, West- en Middelbeers, was in 1945 door de nazi’s vermoord. Truus had met vier kinderen een inkomen nodig en twee pastoors bevalen haar aan bij minister Beel. Die week af van het advies van de commissaris van de koningin om haar zwager Sjef te benoemen. Truus Smulders-Beliën bleef twintig jaar burgemeester naar grote tevredenheid van velen.

De vrouwen die twintig jaar later in haar voetsporen traden, hadden wél bestuurlijke ambities. Al waren het vaak allesbehalve verbinders. Tammes: ‘De eerste vrouwelijke burgemeesters moesten wel wat dominant zijn in een mannenwereld.” Oud-burgemeester van Almere Annemarie Jorritsma schrijft in het voorwoord van De ambtsketen veroverd! dat vrouwen bij uitstek beschikken over de eigenschappen die een burgemeester nodig heeft. Ze hebben ‘invoelend vermogen, zijn sterk in verbinding en gericht op mensen.’

  1. Diversiteit is essentieel voor effectief bestuur

Een bestuur dat een goede afspiegeling is van de gehele bevolking, vergroot de kans dat de politieke agenda overeenkomt met kwesties die in alle hoeken van de samenleving spelen. De bevolking kan zich dan beter identificeren met haar politieke vertegenwoordigers. Door de decentralisaties liggen beleidsbeslissingen over de leefwereld van vrouwen en mannen meer en meer in handen van de gemeentepolitiek. Het is belangrijk dat ook vrouwen invloed hebben op het agenderen van allerlei belangrijke thema’s, waaronder emancipatie-gerelateerde onderwerpen. Geringe politieke participatie betekent geringe invloed op het beleid op deze thema’s. Datzelfde geldt ook voor politieke participatie van etnische minderheden.

Onderzoek toont aan dat representatie werkt. Gelijke genderverhoudingen in de politiek zorgen voor een betere afspiegeling van belangen en perspectieven die er zijn in de samenleving. En ze leiden tot de agendering van een grotere diversiteit aan onderwerpen. Er komt dan meer aandacht voor onderwerpen die specifiek vrouwen raken, stelt het College voor de Rechten van de Mens. Zo groeide Huri Sahin, de burgemeester van Rijswijk, na drie gevallen in haar gemeente van moorden op vrouwen vanwege hun gender uit tot boegbeeld van de aanpak van femicide.

Sahin zegt over het nog steeds lage aantal vrouwelijke burgemeesters: “Een belangrijke oorzaak is dat de instroom van vrouwelijke kandidaten nog relatief laag is. De meeste burgemeesters in Nederland zijn wethouder geweest en onder de wethouders is de verhouding man/vrouw helaas ook nog scheef en volgens mij nog lager dan 30%. Kortom, er ligt nog een grote taak voor de politieke partijen die een belangrijke rol spelen bij het enthousiasmeren van vrouwen in de politiek. Daarnaast is het goed dat er meer ruimte komt voor vrouwen buiten de politiek die als ‘zij-instromer’ solliciteren. Je kunt namelijk ook met andere werkervaring op een waardevolle wijze invulling geven aan het burgemeestersambt.”

  1. Vrouwelijk leiderschap is politiek, sociaal, ecologisch en economisch zeer effectief

Steeds meer wetenschappelijk onderzoek bewijs dat vrouwelijk leiderschap in politieke besluitvorming die besluitvormingsprocessen verbetert, zeggen de Verenigde Naties.

Vrouwen laten ook zien dat ze zelfs in de meest gepolariseerde omgevingen politieke verschillen kunnen overstijgen om beleid voor elkaar te krijgen dat gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid, participatie en veiligheid voor iedereen bevordert.

Het World Economic Forum heeft zelfs berekend dat als meer vrouwen meer invloed krijgen, economieën groeien: Wereldwijd zelfs zo’n 11%. Dat komt doordat vrouwen actiever zijn in het voor elkaar krijgen van betere arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden maar ook sociaal beleid dat de economie bevordert zoals onderwijs, zorg, kinderopvang en gelijke beloning. Daardoor kunnen meer mensen naar betaald werk, stijgen productiviteit en productie en neemt financiële stabiliteit toe.

Vrouwen worden onevenredig hard getroffen door de energie- en klimaatcrisis maar zijn nog veel te weinig betrokken bij besluitvorming over oplossingen, staan te weinig aan het roer. Tegelijk zijn vrouwen vaker klimaat- en milieubewust en handelen er ook naar, heeft het CBS becijferd.

  1. Meer herkenning zorgt voor meer vertrouwen

Nederlanders met een migratieachtergrond hebben minder vertrouwen in de politiek en voelen zich vaker niet door de politiek vertegenwoordigd dan Nederlanders zonder een migratieachtergrond. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Wanneer we met vrouwen die bij Feniks komen over politiek en overheid praten, geven zij exact dezelfde feedback, ongeacht hun achtergrond, leeftijd of herkomst. Zij vinden dat er niet of niet goed naar hen wordt geluisterd, dat hun wensen, behoeften en belangen niet volwaardig meedoen en meetellen. Een vrouwelijke burgemeester met empathisch vermogen, een actief luisterend oor, en oog voor diversiteit en inclusie die de handen uit de mouwen steekt en een arm om een schouder durft te slaan: Die kan eindelijk ook de vrouwelijke helft van de Tilburgse bevolking meer vertrouwen geven in politiek, bestuur en overheid.

You can’t be who you can’t see

Burgemeesters zijn zichtbaar en hebben een voorbeeldfunctie. Het feit dat er vrouwelijke bestuurders zijn, kan andere vrouwen inspireren om ook bestuurlijke ambities te koesteren. De realiteit dat nog steeds vooral mannen uit een eenvormige bubbel overal als bestuurder zichtbaar zijn, weerhoudt vrouwen en meisjes en mensen uit andere bubbels ervan om te denken dat ook zij kunnen en mogen besturen. Terwijl alle maatschappelijke en politieke ontwikkelingen heel hard roepen om nieuwe antwoorden en oplossingen en dus om een meer diverse inbreng.

  1. Openbare orde en veiligheid in een gepolariseerde wereld

In tijden van crisis en noodzakelijke transities voldoen traditionele leiderschapsstijlen, gekenmerkt door formaliteit, inzet op management en beperkte flexibiliteit, niet goed meer. Kenmerken als empathie, kunnen meebewegen, benaderbaarheid, open communicatie en creativiteit zijn dan effectiever en dus essentieel. Uit onderzoek door het Europees Parlement blijkt dat onderhandelingen over oplossingen waarbij vrouwen betrokken zijn vaker tot een vredesovereenkomst leiden, en dat een vredesovereenkomst waarbij alle genders zijn betrokken, duurzamer is. Een groter deel van de samenleving is dan immers vertegenwoordigd en kan  besluiten rond politieke inspraak, ontwapening, gerechtigheid en verzoening mee vormgeven. Dat zijn uitkomsten waar we ook in de lokale vertaling veel aan kunnen hebben.

  1. Gelijke rechten op politieke participatie zijn wettelijk verplicht

Het VN-Vrouwenverdrag bepaalt dat vrouwen het recht hebben om op gelijke voet als mannen in de politiek te participeren. Als de genderverhoudingen in de politiek meer gelijk zijn, betekent dit dat vrouwen hun recht op politieke participatie beter kunnen uitoefenen. Het is de opdracht en taak van de gekozen volksvertegenwoordiging om, ondanks dat zij geen volledige afspiegeling zijn van de bevolking, stemmers te laten merken dat zij naar hen luisteren en rekening houden met hun belangen. Volksvertegenwoordigers moeten zich daarnaast inzetten om de obstakels die vrouwen nu nog ervaren weg te nemen. Bijvoorbeeld door de randvoorwaarden te creëren voor een toegankelijke en inclusieve werkvloer. Dit geldt overigens voor een bredere diversiteit dan alleen genderverhoudingen, zoals opleidingsniveau, met en zonder een beperking, sociaaleconomische positie, etnische afkomst en herkomst in het algemeen.

Tot slot:

Misverstanden en vooroordelen

“Het gaat toch om kwaliteit!”

Kwaliteit is geen neutrale objectieve maatstaf. Voor de één is kwaliteit dat iemand inlevingsvermogen heeft, betrokken is bij emancipatie van gemarginaliseerde groepen of vernieuwende ideeën heeft. Voor de ander is het belangrijk dat iemand verbaal sterk is, een groot netwerk of zakelijk instinct heeft. Geen enkele bestuurder beschikt over álle kwaliteiten die nodig zijn voor een effectief bestuur. De vraag moet juist zijn: Kan een kandidaat alle kwaliteiten en competenties vinden en verbinden die nodig zijn om een grote stad te besturen?

En ook: Wie zegt dat het toch om kwaliteit gaat, stelt impliciet dat mannen dus meer bestuurlijke kwaliteiten hebben dan vrouwen, omdat er nog steeds zoveel meer mannelijke burgemeesters en bestuurders zijn.

“Vrouwen willen zelf niet.”

De bestuurswereld is nog steeds vooral georganiseerd met de man als uitgangspunt. De bestuurscultuur wordt door veel vrouwen gezien als hoogcompetitief, waar zij zich niet thuis bij voelen en waarin hun competenties niet goed tot hun recht komen. Bovendien leven we in een samenleving waarin vrouwen van jongs af aan onzeker worden gemaakt over wie ze zijn en wat ze kunnen, omdat de standaard en norm waaraan ze worden geacht te voldoen vooral worden bepaald door mannen. Bij de minste twijfel over gevraagde competenties in een profielschets zullen veel vrouwen niet solliciteren, waar veel mannen dat gewoon wél doen.

“Mannen kunnen ook best vrouwen vertegenwoordigen.”

Ja, maar velen doen dat bewezen vaak niet. En vrouwen hebben recht op de kans om ook mannen te vertegenwoordigen.

“Als we zeggen dat we voor een vrouw gaan, sluiten we dus mannen uit.”

Voor een effectief bestuur moeten historische achterstanden en ondervertegenwoordiging van bepaalde groepen worden gecorrigeerd. Bovendien zijn er genoeg andere posities van maatschappelijke betekenis voor iedereen met bestuurlijke ambities.

“Ik wil niet gekozen worden als bestuurder, alleen omdat ik vrouw ben.”

Vrouwen hebben meer dan genoeg competenties om te besturen, bijvoorbeeld als burgemeester. Er zijn genoeg vrouwen met de in de profielschets gevraagde kwaliteiten en eigenschappen. En misschien nog andere onvoorziene die ook handig zijn voor een burgemeester.

Bronnen, oa.:

 

Deel dit bericht